Η διάρροια, δηλαδή χαλαρά, υδαρή κόπρανα, μπορεί να εμφανιστεί ως παρενέργεια της χημειοθεραπείας, της ακτινοβολίας και των στοχευμένων θεραπειών ή να είναι αποτέλεσμα φαρμάκων που προορίζονται για την ανακούφιση από τη δυσκοιλιότητα. Η διάρροια μπορεί να οδηγήσει σε ναυτία και έμετο, συμπεριλαμβανομένης της αφυδάτωσης.

Πώς να προλάβουμε και να διαχειριστούμε την διάρροια

– Αποφεύγουμε το γάλα, τα γαλακτοκομικά προϊόντα και τα τρόφιμα που είναι πικάντικα, λιπαρά και πλούσια σε φυτικές ίνες.

– Αποφεύγουμε το αλκοόλ και την καφεΐνη.

– Πίνουμε πολλά υγρά – νερό, χυμούς, ζωμούς – για να αναπληρώσουμε άλατα και ηλεκτρολύτες.

– Παίρνουμε φάρμακο κατά της διάρροιας μετά από συνεννόηση με το γιατρό μας.

– Ενημερώνουμε άμεσα το γιατρό, εάν η διάρροια συνοδεύεται από έντονες κράμπες ή πόνο, πυρετό, ζάλη, αίμα στα κόπρανα ή σκουρόχρωμα ούρα.

Τα φάρμακα της χημειοθεραπείας δεν επηρεάζουν μόνο τα καρκινικά κύτταρα, αλλά και φυσιολογικά κύτταρα στον οργανισμό μας, όπως  τους θύλακες των τριχών. Παρόλο που η απώλεια μαλλιών είναι μια συχνή παρενέργεια της χημειοθεραπείας, δεν προκαλείται από όλα τα χημειοθεραπευτικά φάρμακα.

Κάθε ασθενής αντιδρά διαφορετικά στη χημειοθεραπεία. Η απώλεια μαλλιών – συμπεριλαμβανομένων των φρυδιών και των βλεφαρίδων – μπορεί να γίνει σταδιακά ή μονομιάς και μπορεί να αποτελέσει μια τραυματική εμπειρία  τόσο για τους άνδρες όσο και για τις γυναίκες, διότι αποτελεί μέρος της ταυτότητας μας. Επιπλέον, είναι ένα εμφανές σημάδι του καρκίνου. Δεν υπάρχει δυστυχώς τρόπος να αποτραπεί, ωστόσο μπορούμε να προετοιμαστούμε και να μειώσουμε την σχετική ταλαιπωρία.

Πώς να διαχειριστούμε την απώλεια μαλλιών

Εάν τα μαλλιά είναι μακριά και προβλέπεται απώλεια μαλλιών, ίσως ένα κοντό κούρεμα είναι αρχικά βοηθητικό. Η αγορά περούκας που να ταιριάζει με τα φυσικά μας μαλλιά είναι επίσης μια λύση που θα φαίνεται φυσική. Μερικές φορές η χρήση κασκόλ και καπέλων είναι άλλος ένας τρόπος να καλύψουμε την απώλεια των μαλλιών μας από τις θεραπείες.

Η απώλεια της όρεξης είναι μια συχνή παρενέργεια της θεραπείας και μπορεί επίσης να αποτελεί σύμπτωμα του καρκίνου.

Αιτίες για την απώλεια  όρεξης

– Κατάθλιψη

 – Ναυτία

– Αλλαγές στη γεύση που συμβάλλουν στην έλλειψη όρεξης

– Ανάπτυξη του όγκου

– Δυσκολία στην κατάποση

– Πόνος

Πώς να προλάβουμε και να διαχειριστούμε την απώλεια όρεξης

– Καταναλώνουμε τροφές κρύες ή σε θερμοκρασία δωματίου, αν υπάρχει ευαισθησία στις οσμές του μαγειρεμένου φαγητού.

– Καταναλώνουμε τροφές που προτιμάμε, κυρίως υγιεινές, πλούσιες σε θερμίδες, πρωτεΐνες και άλλα θρεπτικά συστατικά.

– Καταναλώνουμε συχνά μικρές ποσότητες κατά τη διάρκεια της μέρας.

– Αποφεύγουμε τα ποτά κατά τη διάρκεια των γευμάτων που δημιουργούν αίσθημα κορεσμού. Η κατανάλωση υγρών ανάμεσα στα γεύματα είναι αρκετή για να μείνουμε  ενυδατωμένοι.

– Χρησιμοποιούμε συμπληρώματα διατροφής, όταν είναι δύσκολη η κατανάλωση φαγητού.

– Αν υπάρχουν πληγές στο στόμα, συμβουλευόμαστε τον γιατρό μας για να πάρουμε παυσίπονα ευρείας χρήσης, όπως η ακεταμινοφαίνη, η ασπιρίνη ή η ιβουπροφαίνη.

– Υπάρχουν φάρμακα που μπορούν να μας βοηθήσουν στην όρεξη, πάντα μετά από συνεννόηση με τον γιατρό μας.

Η αναιμία εκδηλώνεται, όταν μειώνεται ο αριθμός των ερυθρών αιμοσφαιρίων στο οργανισμό. Τα ερυθρά αιμοσφαίρια μεταφέρουν οξυγόνο από τους πνεύμονες σε όλο το σώμα, ώστε η ενέργεια μας να βρίσκεται σε φυσιολογικά επίπεδα. Ο καρκίνος του πνεύμονα ή η θεραπεία του ενδέχεται να μειώσει το επίπεδο των ερυθρών αιμοσφαιρίων και οι ιστοί να μην λαμβάνουν αρκετό οξυγόνο. Εξάλλου, τα ερυθρά αιμοσφαίρια είναι ταχέως διαιρούμενα κύτταρα, οπότε η χημειοθεραπεία μπορεί να τα επηρεάσει κατά τη διάρκεια της θεραπείας.

Συμπτώματα αναιμίας

– Κόπωση

– Αδυναμία

– Ζάλη

– Κρύα χέρια και πόδια

– Ταχυπαλμία

Πώς να διαχειριστούμε την αναιμία

– Τρώμε υγιεινά με πολλές πρωτεΐνες και σίδηρο

– Ξεκουραζόμαστε αρκετά

– Πίνουμε πολλά υγρά

 – Ενημερώνουμε το γιατρό μας, εάν τα συμπτώματα αναιμίας επιμένουν

Ο ρόλος των λευκών αιμοσφαιρίων είναι να καταπολεμούν τις λοιμώξεις στον οργανισμό μας. Όταν η χημειοθεραπεία καταστρέφει τα λευκά αιμοσφαίρια, το ανοσοποιητικό σύστημα καταστέλλεται και ο κίνδυνος λοίμωξης είναι μεγαλύτερος. Εάν το ανοσοποιητικό σύστημα δεν λειτουργεί σωστά, ο οργανισμός δεν ανταποκρίνεται όπως θα έπρεπε στη λοίμωξη.

Εκτός από την παρακολούθηση του αριθμού των λευκών αιμοσφαιρίων, μέσω των αιματολογικών εξετάσεων, είναι σημαντικό να φροντίζουμε την υγεία μας:

– με συχνό πλύσιμο χεριών

– αποφεύγοντας και φροντίζοντας σωστά τα δερματικά τραύματα

– με σωστή καθημερινή υγιεινή

– αποφεύγοντας την επαφή με άτομα που είναι άρρωστα

– καλώντας το γιατρό σας σε περίπτωση υψηλού πυρετού ή ρίγους

Η ναυτία (τάση προς έμετο) και ο έμετος είναι συχνές παρενέργειες της θεραπείας και μπορεί να οδηγήσουν σε απώλεια όρεξης, απώλεια βάρους, κόπωση και αφυδάτωση. Η ναυτία και ο έμετος μπορεί να προκληθούν από τη χημειοθεραπεία και ορισμένους τύπους ακτινοβολίας (όπως η ακτινοβολία στον εγκέφαλο). Μπορεί επίσης να είναι αποτέλεσμα της εξάπλωσης του καρκίνου στον εγκέφαλο ή στην κοιλιακή χώρα.

Πώς να διαχειριστούμε τη ναυτία και τον έμετο

– Καταναλώνουμε άγευστες τροφές, αποφεύγοντας τις λιπαρές, αλμυρές, πικάντικες και έντονες γεύσεις

– Δεν ξαπλώνουμε για 2 ώρες μετά την κατανάλωση γεύματος.

– Πίνουμε υγρά καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, ειδικά στην περίπτωση εμέτου και αφυδάτωσης

– Συμβουλευόμαστε τον γιατρό μας για τη λήψη φαρμάκων που ελέγχουν τη ναυτία και τον έμετο.

Οι ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα εμφανίζουν συχνά συμπτώματα δύσπνοιας, τα οποία προκαλούν μια πολύ δυσάρεστη αίσθηση και αίσθημα πανικού. Η δύσπνοια μπορεί να συμβεί ακόμη και όταν τα επίπεδα οξυγόνου στο αίμα είναι φυσιολογικά.

Παράγοντες που προκαλούν δύσπνοια

– Απόφραξη των αεραγωγών

– Πνευμονία και άλλες ασθένειες των πνευμόνων

– Συσσώρευση υγρών γύρω από τους πνεύμονες (υπεζωκοτική συλλογή) ή την καρδιά (περικαρδιακή συλλογή)

– Στρες και άγχος

– Πνευμονίτιδα από ακτινοβολία

Πώς να προλάβουμε και να διαχειριστούμε τη δύσπνοια

– Διακόπτουμε το κάπνισμα και αποφεύγουμε την έκθεση σε παθητικό κάπνισμα

– Τηρούμε σχολαστικά τους κανόνες υγιεινής

– Πίνουμε πολλά υγρά για να παραμένουμε ενυδατωμένοι, κάτι που  βοηθά στην αραίωση της βλέννας και στη βελτίωση του βήχα

– Δοκιμάζουμε, εάν μπορούμε, ασκήσεις ήπιας μορφής, για να βελτιώσουμε τη ροή του οξυγόνου στο αίμα

– Κοιμόμαστε με το κεφάλι  ανασηκωμένο (σε μαξιλάρια) για να διευκολύνουμε την αναπνοή μας

– Παίρνουμε αργές και βαθιές αναπνοές  και κάνουμε θετικές σκέψεις για να διαχειριστούμε το άγχος μας

– Συζητάμε με το γιατρό μας για τη χρήση σπιρόμετρου κινήτρου ή συμπληρωματικού οξυγόνου για να βελτιώσουμε την αναπνοή μας

– Ενημερωνόμαστε για ασκήσεις*, ειδικά σχεδιασμένες για τη διευκόλυνση της αναπνοής μας

* Ασκήσεις αναπνοής

Η εκμάθηση μιας τεχνικής που βασίζεται στην αναπνοή μπορεί να μας βοηθήσει να χαλαρώσουμε και να μειώσουμε τα επίπεδα του στρες και του άγχους. Μπορεί να βοηθήσει και σε συνδυασμό με σωματική άσκηση.

• Καθίστε ή σταθείτε σε ίσια στάση
• Χαλαρώστε το πάνω μέρος του στέρνου σας και τους ώμους
• Ακουμπήστε απαλά τα χέρια σας στο κάτω μέρος του στήθους, πάνω στην κοιλιακή χώρα. Αν βήξετε ελαφρώς θα νιώσετε το διάφραγμα κάτω από τα δάχτυλά σας.
• Εισπνεύστε αργά από τη μύτη. Θα αισθανθείτε το θώρακά σας να μεγαλώνει και την κοιλιά σας να ανεβαίνει.
• Ξεφυσήστε ελαφρώς. Παρατηρήστε τον αφαλό σας να πιέζεται προς τη σπονδυλική στήλη όπως εκπνέετε.
• Επαναλάβετε την άσκηση, κάνοντας 5 ή 6 επαναλήψεις.

Κάποιες θεραπείες κατά του καρκίνου, όπως η ακτινοβολία και η χρήση στοχευμένης θεραπείας, γνωστής ως αναστολέας του EGFR,  μπορεί να προκαλέσουν ήπιες ή σοβαρές επώδυνες δερματικές αντιδράσεις.

Δερματικές αντιδράσεις  στη θεραπεία του καρκίνου του πνεύμονα

– Εξάνθημα

– Βαριά ξηροδερμία

– Αλλοιώσεις στα νύχια

– Διαταραχές στο τριχωτό (π.χ. αραίωση, απώλεια, υπερβολική τριχοφυια σε φρύδια και βλεφαρίδες)

Πώς να προλάβουμε και να διαχειριστούμε τις δερματικές αντιδράσεις

– Χρησιμοποιούμε ήπια σαπούνια και ενυδατικές κρέμες προσώπου και σώματος, ακόμη και πριν την εμφάνιση της δερματικής αντίδρασης

– Συμβουλευόμαστε τον γιατρό μας για τη χρήση αντιισταμινικών για την ανακούφιση από τον κνησμό.

– Το εξάνθημα συνήθως περιορίζεται με αλοιφές στεροειδούς δράσης και αντιβιοτικά χάπια. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να ζητάμε ιατρική βοήθεια για την έγκαιρη αντιμετώπιση της δερματικής αντίδρασης, προτού δυσκολέψει την καθημερινότητα μας.

Η οισοφαγίτιδα οφείλεται σε φλεγμονή και οίδημα του οισοφάγου και είναι μια από τις ανεπιθύμητες ενέργειες από τις ακτινοβολίες στον θώρακα.  Εμφανίζεται συχνά σε ασθενείς που λαμβάνουν ταυτόχρονα χημειοθεραπεία και ακτινοβολία, αλλά μπορεί επίσης να προκληθεί όταν η θεραπεία περιλαμβάνει μόνο ακτινοβολία.

Πώς να προλάβουμε και να διαχειριστούμε την οισοφαγίτιδα

– Καταναλώνουμε μαλακές τροφές, αποφεύγοντας αιχμηρά τρόφιμα (π.χ. πατατάκια)

– Αποφεύγουμε τις πικάντικες ή όξινες τροφές και τα εσπεριδοειδή

– Αποφεύγουμε την κατανάλωση αλκοόλ ή τη χρήση προϊόντων καπνού

– Τρώμε περισσότερα μικρά γεύματα κατά τη διάρκεια της ημέρας

– Ζητάμε από τον γιατρό μας να μας συστήσει αναλγητικές παστίλιες ή ειδικό στοματικό διάλυμα για να περιορίσουμε τη δυσφορία την ώρα του φαγητού

Η καθημερινή κούραση είναι ένα πολύ φυσιολογικό φαινόμενο, αλλά συνήθως το αίσθημα της κούρασης υποχωρεί μετά από έναν καλό βραδινό ύπνο. Η κόπωση είναι ένα υπερβολικό αίσθημα εξάντλησης που μπορεί να μην υποχωρεί με επιπλέον ύπνο ή ξεκούραση. Μπορεί να οφείλεται στην εξάπλωση του καρκίνου ή να είναι παρενέργεια της θεραπείας. Η κόπωση μπορεί να δυσκολεύει πολύ τις καθημερινές μας λειτουργίες, ακόμη και τις πιο απλές ανάγκες μας, όπως την υγιεινή  και το φαγητό. Η κόπωση αντιμετωπίζεται και ελέγχεται, είναι λοιπόν απαραίτητο να συμβουλευόμαστε τον γιατρό μας για να βελτιώσουμε την καθημερινότητα μας, ζώντας με τον καρκίνο του πνεύμονα.

Αιτίες της κόπωσης

– Στρες

– Διαταραχές ύπνου **

– Πόνος

– Κατάθλιψη ή άγχος

– Θεραπεία καρκίνου, ιδίως όταν χορηγούνται πολλαπλές θεραπείες

– Φάρμακα για τις παρενέργειες, όπως ναυτία, πόνος, κατάθλιψη και άγχος

– Μείωση της πνευμονικής λειτουργίας λόγω της νόσου

– Αναιμία

– Παρενέργειες της θεραπείας που επηρεάζουν τη διατροφή (π.χ. ναυτία, έμετος, πληγές στο στόμα, αλλαγές στη γεύση, αίσθημα καύσου και διάρροια)

 – Προσπάθεια τήρησης της καθημερινής ρουτίνας. Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε ότι οι αλλαγές μπορεί μερικές φορές να λειτουργήσουν θετικά στην καθημερινότητα μας.

Πώς να προλάβουμε και να διαχειριστούμε την κόπωση που οφείλεται στην ασθένεια και τις θεραπείες

– Ασκούμαστε τακτικά, σύμφωνα με τις ιατρικές οδηγίες

– Εξοικονομούμε ενέργεια, με την κατάλληλη βοήθεια, τον έγκαιρο προγραμματισμό και την κατανομή των καθηκόντων σε βάθος χρόνου

– Ζητάμε στήριξη για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης, του πόνου, των διαταραχών ύπνου ή οτιδήποτε επιδεινώνει το αίσθημα κόπωσης.

– Φροντίζουμε να καταναλώνουμε αρκετή τροφή (κυρίως πρωτεΐνες!) και να πίνουμε πολλά υγρά.

– Κρατάμε ημερολόγιο δραστηριοτήτων, σημειώνοντας τα επίπεδα ενέργειας και κόπωσης σε διαφορετικές ώρες της ημέρας και με διαφορετικές δραστηριότητες. Έτσι, θα μπορούμε να σχεδιάζουμε την καθημερινότητα μας, μειώνοντας τις πολύ κουραστικές δραστηριότητες

– Ξεκουραζόμαστε αρκετά, αλλά όχι υπερβολικά

– Δεν διστάζουμε να ζητήσουμε βοήθεια όταν τη χρειαζόμαστε.

** Πολλοί ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα αντιμετωπίζουν δυσκολίες στον ύπνο. Η φαρμακευτική αγωγή και οι παρενέργειές της, τα συμπτώματα της ασθένειας, σε συνδυασμό με το άγχος και το στρες μπορούν να ενεργήσουν ανασταλτικά στην ποιότητα του ύπνου.

• Ακολουθούμε ένα πρόγραμμα ύπνου για κάθε ημέρα
• Αποφεύγουμε την ενασχόληση με την τεχνολογία, π.χ. τηλεόραση, tablet και κινητό πριν τον ύπνο (το μπλε φως που εκπέμπουν επηρεάζει το πώς κοιμόμαστε)
• Προσπαθούμε να χαλαρώσουμε πριν κοιμηθούμε. Μπορούμε να κάνουμε ελαφρές διατάσεις, να βάλουμε χαλαρωτική μουσική, να εφαρμόσουμε τεχνικές αναπνοής ή να διαβάσουμε ένα βιβλίο
• Ασκούμαστε περισσότερο κατά τη διάρκεια της ημέρας αν μας το επιτρέπει η κατάσταση της υγείας μας.
• Βεβαιωνόμαστε ότι το υπνοδωμάτιό μας είναι στην κατάλληλη θερμοκρασία, ούτε πολύ κρύο, ούτε πολύ ζεστό.
• Αποφεύγουμε την καφεΐνη, τη ζάχαρη και το αλκοόλ
• Κρατάμε σημειώσεις για όσα μπορεί να μας ανησυχούν πριν κοιμηθούμε ώστε να καθαρίσουμε το μυαλό μας